Mostki termiczne w dachu i ścianach – czym są i jak ich unikać | Konstrukcje

W dzisiejszych czasach, kiedy dbałość o energooszczędność budynków i zapewnienie komfortu cieplnego są coraz ważniejsze, należy zminimalizować ryzyko powstania mostków cieplnych. Eliminacja mostków termicznych już na etapie budowy domu jest koniecznością, jeżeli zależy nam, aby ogrzewanie było jak najtańsze. Jak więc skutecznie ograniczyć występowanie mostków termicznych?

Co to jest mostek termiczny?

Mostki termiczne, inaczej mostki cieplne, to punkty lub obszary w konstrukcji budynku, przez które znacznie szybciej (na dodatek w sposób niekontrolowany) ucieka ciepło niż przez otaczające elementy. Innymi słowy, są to miejsca, gdzie izolacja termiczna przegrody zewnętrznej budynku jest niewystarczająca lub pomijana, co powoduje lokalne pogorszenie jej właściwości. W praktyce mogą to być na przykład elementy konstrukcyjne wykonane z materiałów o wysokiej przewodności cieplnej lub miejsca łączenie różnych części budynku, takie jak naroża, szczeliny, połączenia ścian z dachem czy fundamentami.

Rodzaje mostków:

• mostki punktowe – najczęściej powstają przez elementy mocujące w przegrodach, np. stalowe kotwy. Niestety większości przypadków nie da się całkowicie uniknąć, ale można ograniczyć powstawanie mostków termicznych, stosują materiały, które słabiej przewodzą ciepło;
• mostki linowe – są bardziej problematyczne. Mostki termiczne liniowe najczęściej występują na połączeniach różnych elementów konstrukcyjnych. Przykładem jest połączenie balkonu z płytą stropową czy wieńcem – balkon przecina izolację cieplną ściany zewnętrznej, przez co powstaje podłużne pasmo, powodujące dość łatwo utratę ciepła.

W jakich miejscach mogą pojawić się mostki termiczne

Problem mostków termicznych dotyczy wszystkich budynków – zarówno ścian jednowarstwowych, jak i dwu- czy trójwarstwowych. Najczęściej jednak powstają:

• w miejscach, gdzie łączą się dwa elementy konstrukcyjne – często wykonane z materiałów o różnej przewodności cieplnej. Liniowe mostki cieplne powstają na wszelkich złączeniach ścian zewnętrznych ze stropami czy dachami, są to także balkony, lukarny, nadproża, a również okolice kominów;
• w dachu – na skutek nieprawidłowo położonej izolacji, czasami szkody wyrządzają kuny czy inne szkodniki, które potrafią zniszczyć warstwę termoizolacyjną z wełny mineralnej;
• w okolicach fundamentów i ścian piwnic – szczególnie gdy termoizolacja jest niedostateczne lub jej brak,
• w konstrukcjach z elementami stalowymi lub betonowymi – które charakteryzują się dużą przewodnością cieplną,
• w oknach i drzwiach – szczególnie w ich ościeżach i ramach.

Jakie straty ciepła mogą powodować mostki termiczne?

Występowanie mostków termicznych wpływa negatywnie na całościową izolacyjność budynku. W dłuższej perspektywie prowadzą do zwiększonych strat energii, co przekłada się nie tylko na wyższe rachunki za ogrzewania – ciepło ucieka przez słabe punkty w konstrukcji domu, co oznacza, że potrzeba więcej energii, aby utrzymać komfortową temperaturę w pomieszczeniach. Ponadto mostki cieplne mogą mieć poważne konsekwencje związane z pogorszeniem się zdrowia mieszkańców – wewnątrz budynku w wyniku kondensacji wilgoci mogą rozwijać się szkodliwe grzyby i pleśń.

W jaki sposób unikać mostów termicznych?

Unikanie mostków termicznych wymaga odpowiedniego planowania, staranności podczas wykonywanych prac oraz zastosowania właściwych materiałów. Przedstawiamy najważniejsze strategie i rozwiązania.

• Dobrze przygotowany projekt z myślą o izolacji:
  – profesjonalny projekt domu – podczas projektowania domu należy uwzględnić eliminację miejsc, które mogą prowadzić do mostków. Projekt domu powinien uwzględniać szczegóły łączeń, materiałów i technologii wykonania;
  – zastosowanie technologii pasywnych i energooszczędnych – w domach energooszczędnych realizowanych zgodnie z normami i wytycznymi dotyczącymi ocieplenia ścian oraz pozostałych elementów konstrukcyjnych można ograniczyć powstawanie mostków termicznych.
• Zastosowanie odpowiednich materiałów:
  – materiały o niskim współczynniku przewodzenie ciepła – niezależnie czy do ocieplenia domu wykorzystujemy styropian, polistyren ekstrudowany XPS, wełnę mineralną czy inny materiał, zawsze powinien charakteryzować się niskim (korzystnym) współczynnikiem λ. Chociaż trzeba uczciwie przyznać, że materiały termoizolacyjne oferowane przez renomowanych producentów doskonale nadają się do ocieplania domów energooszczędnych;
  – wkładki izolacyjne – w miejscach połączeń elementów konstrukcyjnych można zastosować specjalne wkładki lub warstwy izolacyjne, które zmniejszą przewodność cieplną.
• Technologie i rozwiązania konstrukcyjne:
  – zredukowanie elementów konstrukcyjnych o wysokiej przewodności – np. stalowych belek, słupów czy słupków okiennych poprzez ich odpowiednie izolowanie lub wymianę na materiały i lepszych parametrach;
  – przesunięcie elementów konstrukcyjnych – np. osadzenie słupów czy belek poza główną powierzchnią izolacji, tak aby nie przechodziły przez nią;
  – zastosowanie tzw. izolacji ciągłej – termoizolacja budynku nie może być przerwana w żadnym miejscu;
  – zapewnienie jednorodności ściany murowanej – murowanie na cienkie spoiny (maksymalnie 3 mm) nie skutkuje poważnymi mostkami termicznymi;
  – wykonanie ciepłego nadproża – w nadproże składające się z kilku belek można wstawić warstwę izolacji termicznej. Warstwę ocieplenia najczęściej układa się za pierwszą belką (patrząc od strony zewnętrznej ściany), co pozwala zachować ciągłość ocieplenia między nadprożem a żelbetowym wieńcem, które również należy ocieplić;
  – poprawne ocieplenie ścian zewnętrznych – zazwyczaj wykorzystywany jest do tego celu styropian. Aby ograniczyć mostki cieplne, płyty muszą do siebie ściśle przylegać i być klejone metodą krawędziowo-punktową (zaprawę klejową rozprowadza się po obwodzie oraz w kilku punktach na środku płyty). Niewielkie szczeliny należy uzupełnić niskorozprężną pianką poliuretanową. Co ważne, płyty styropianowe układa się na mijankę, co oznacza, że ich pionowe krawędzie w kolejnych rzędach nie mogą się pokrywać;
  – wykonanie prawidłowych obróbek wokół okien i drzwi – materiał termoizolacyjny powinien nachodzić na ramy okienne i drzwiowe;
  – ocieplenie płyty balkonowej – stosowanie specjalnych systemowych rozwiązań minimalizujących mostek termiczny. Są to łączniki termoizolacyjne, które nie tylko izolują, ale jednoczesne przenoszą obciążenia z płyty balkonowej na konstrukcję budynku.

Ponadto liczy się staranność podczas budowy domu, ponieważ wszelkie niedokładności izolacji, szczególnie przy łączeniach ścian, dachów i fundamentów skutkują mostkami termicznymi.

Skutki obecności mostków termicznych

Zrozumienie skutków mostków termicznych jest ważne, jeżeli chcemy podjąć właściwe działania w zakresie termoizolacji domu. Najważniejsze konsekwencje to:

• zwiększone straty ciepła – mostki termiczne powodują, że z domu ucieka ciepło szybciej w miejscach, gdzie ocieplenie jest niewystarczająca lub jego brak. Wymusza to intensywniejsze ogrzewanie pomieszczeń, co jest kosztowne i nieekologiczne;
• obniżenie efektywności energetycznej – obecność motków termicznych obniża współczynnik przenikania ciepła U całej przegrody, co oznacza gorsze parametry izolacyjne i trudności w spełnieniu norm energooszczędności;
• miejsca kondensacji i rozwoju pleśni – w wyniku różnicy temperatur między obszarami izolowanymi a miejscami mostków termicznych dochodzi do kondensacji pary wodnej. Wilgoć sprzyja rozwojowi grzybów i pleśni, które mogą być przyczyną problemów zdrowotnych u domowników;
• degradacja elementów konstrukcyjnych – długotrwała wilgoć związana z kondensacją może prowadzić do niszczenie elementów konstrukcyjnych, co obniża bezpieczeństwo i trwałość domu,
• estetyczne i funkcjonalne problemy – mostki cieplne mogą być widoczne na powierzchni ścian jako odbarwienia, pęknięcia czy odkształcenie, co negatywnie wpływa na estetykę domu.

Jak mostki termiczne wpływają na koszty ogrzewania?

Mostki termiczne mają znaczący wpływ na rachunki za ogrzewanie, ponieważ powodują niekontrolowane straty ciepła. Mogą one zwiększyć koszty nawet o kilkadziesiąt procent.

• Do 30% wzrostu rachunków za ogrzewania budynku.
• Możliwy spadek temperatury w pomieszczeniach o 2-3°C.
• Utrata nawet 25% całkowitej energii cieplnej.

Jakie są metody wykrywania mostków termicznych?

To, czy dany element jest dobrze zaizolowany, nie jest łatwe do dostrzeżenia bez odpowiedniego sprzętu. Potrzebna jest kamera termowizyjna. Dzięki niej zostanie wykonane badanie ukazujące większe i mniejsze mostki cieplne. Zlecając termowizję mamy możliwość zaobserwować rozkład temperatur na badanej powierzchni. Specjalista precyzyjnie wskaże miejsca i elementy w przegrodach zewnętrznych o zmniejszonej izolacyjności cieplnej, przez które ucieka więcej ciepła niż przez pozostałe miejsca w przegrodzie. Otrzymane zdjęcia, wykonywane specjalnym aparatem IR, mogą pokazać według zamówienia albo całkowity, albo uproszczony obraz. Badanie termowizyjne daje możliwość ukazania mostów cieplnych ulokowanych w miejscach takich jak nadproża, narożniki, wieniec, połączenie balkonu ze stropem, ościeży drzwi i okien.

Trzeba wiedzieć, że wykonanie badania termowizyjnego w nowo wybudowanym budynku jest skuteczne dopiero po pełnym ustabilizowaniu się warunków cieplno-wilgotnościowych, czyli zazwyczaj po zakończeniu pełnego sezonu grzewczego. Badania termowizyjne wykonuje się głównie w zimnych porach roku, czyli zimą, jesienią oraz wczesną wiosną. Aby dokonać ogólnej, orientacyjnej oceny miejsc szczególnie narażonych na wzmożoną ucieczkę ciepła z wnętrz, wykonuje się zdjęcia termowizyjne z zewnątrz. Obraz szczegółowy poszczególnych nieszczelności uzyskujemy dopiero po wykonaniu zdjęć od wewnątrz. Firmy przeprowadzające badania przekazują ich wyniki w formie raportu, do którego dołączone są termogramy (najczęściej są to pliki cyfrowe). Termogramy mogą być przedstawiane w różnych barwach, np. szarościach albo kolorach tęczy. Najpopularniejsze są termogramy, w których kolory ciemne (granatowy czy ciemnofioletowy) pokazują niskie temperatury, a jaśniejsze (żółty albo pomarańczowy) temperatury wyższe. Oprócz oceny izolacji termicznej budynku kamerę termowizyjną można m.in. wykorzystać do ustalenia, czy ramy stolarki okiennej i drzwiowej są poprawnie osadzone na ościeżach – tak, by nie dochodziło do ucieczki ciepła. Można wykryć też wady ogrzewania podłogowego i niedrożność tradycyjnej instalacji grzewczej.

Pamiętajmy jednak, że prawie zawsze badanie wskaże płaszczyzny drzwi i okien. Nawet nowoczesne modele wciąż przepuszczają więcej ciepła niż chociażby dobrze zaizolowane ściany.

Natomiast jeśli chodzi o drobne mostki punktowe, można wykonać test polegający na użyciu specjalnego gazu szlachetnego, obserwowanego w ultrafiolecie. W ten sposób fachowiec wskaże nawet najdrobniejsze punkty obniżające energooszczędność naszego domu.  

Podsumowanie

Mostki cieplne to jedno z głównych wyzwań w budownictwie energooszczędnym. Ich obecność negatywnie wpływa na izolacyjność domu, prowadząc do zwiększonych kosztów ogrzewania, ryzyka kondensacji i rozwoju pleśni. Dlatego tak ważne jest ich świadome unikanie na etapie projektowania i wykonawstwa. Warto inwestować w odpowiednie rozwiązania, aby zapewnić komfort mieszkańcom, ograniczyć zużycie energii i chronić środowisko. Eliminacja mostków termicznych to krok w stronę budownictwa zrównoważonego, zdrowego i ekonomicznego.