Od złomu do pokrycia dachowego – droga blachy po recyklingu | Ekologia

Recykling stali to przyszłościowe rozwiązanie w budownictwie, a szczególnie w kwestii wymiany pokrycia dachowego. Dzięki odzyskowi surowca z blachodachówek, czy konstrukcji metalowych, ogranicza się zużycie aluminium, miedzi, ołowiu i innych metali. Recykling stali pozwala zaoszczędzić nawet 75% energii w porównaniu z produkcją z rud żelaza, a także zmniejsza emisję CO2 o około 58%. Odpady trafiają do ponownego przetworzenia, a uzyskany złom znajduje zastosowanie w produkcji nowoczesnych pokryć dachowych.

Recykling stali krok po kroku – co dzieje się ze złomem?

1. Zbieranie i segregacja złomu

Proces zaczyna się od zbierania odpadów w skupie złomu. Trafiają tam m.in. elementy z rozbiórek, części samochodowe, rury, przewody, chłodnice i zużyte urządzenia. Rocznie w Polsce przetwarza się około 8,5 mln ton złomu stalowego, co stanowi znaczący udział w zarządzaniu odpadami żelaznymi. Oprócz stali przetwarza się również złom cynku, aluminium, miedź, ołów, mosiądz i ich stopy. Na tym etapie ważne jest dokładne usunięcie zanieczyszczeń oraz selekcja materiałów według rodzaju metalu. Skuteczna segregacja może zwiększyć efektywność recyklingu o 20-30%. Precyzyjna segregacja wpływa na efektywność recyklingu oraz jakość końcowego surowca, dlatego stosuje się zaawansowane technologie, takie jak sortowanie magnetyczne i ręczne przeglądy.

2. Cięcie i przygotowanie

Złom jest cięty na mniejsze elementy i dostosowywany do odpowiednich wymiarów, które ułatwiają transport i proces topienia. Usunięcie farb, tworzyw sztucznych, czy resztek klejów to kluczowy krok, szczególnie przy odpadach zawierających ołów i miedź, ponieważ zanieczyszczenia mogą obniżyć jakość stopu. Niektóre działania wymagają specjalnych uprawnień, zwłaszcza w przypadku pracy z niebezpiecznymi materiałami i odpadami zawierającymi toksyczne związki. W tym etapie również przeprowadza się dokładną kontrolę jakości, by przygotować złom w optymalnych wymiarach i składzie chemicznym, co wpływa na efektywność kolejnych etapów.

3. Transport do huty

Oczyszczony surowiec trafia do hut, gdzie znajduje zastosowanie jako wsad do pieców hutniczych. Stal oraz inne metale są mieszane i przygotowywane do przetopienia, co pozwala na uzyskanie pożądanych właściwości stopu. Skup złomu dostarcza materiał także z utylizacji starego pokrycia dachowego oraz rozbiórek, co zapewnia ciągłość i stabilność dostaw surowca.

4. Przetapianie w piecu

W piecach hutniczych topi się złom oraz jego stopy. Dodaje się domieszki miedzi, cynku, aluminium i ołowiu, które poprawiają właściwości stopu, takie jak wytrzymałość, odporność na korozję czy elastyczność. Proces ten znacząco ogranicza liczbę odpadów i przyczynia się do recyklingu wartościowych metali. Wysokie temperatury i precyzyjna kontrola parametrów procesu zapewniają, że stopy zachowują swoje właściwości nawet po wielokrotnym przetworzeniu. Dodatkowo, stosuje się technologie minimalizujące emisję gazów cieplarnianych i pyłów, co czyni ten etap bardziej przyjaznym dla środowiska.

5. Odlewanie

W procesie hutniczym stopiony surowiec jest formowany w bloki i wsady, które stanowią podstawę do wytwarzania blachy w procesie walcowania na gorąco. Jest to substrat przeznaczony do dalszej, precyzyjnej obróbki. Na tym kluczowym etapie przeprowadza się szczegółową kontrolę składu chemicznego oraz czystości stopu, co ma bezpośredni wpływ na jednorodność strukturalną materiału i jego zgodność z wymagającymi normami jakościowymi.

Produkty z recyklingu osiągają 95–98% parametrów materiałów pierwotnych.

Odporność korozyjna i trwałość są nadawane materiałowi w kolejnych etapach produkcyjnych:

• walcowaniu na zimno — które nadaje ostateczne wymiary i właściwości mechaniczne
• cynkowaniu — zapewniającym podstawową ochronę antykorozyjną
• powlekaniu organicznym metodą coil-coating — które tworzy dodatkową barierę ochronną
• pasywacji — finalizującej proces zabezpieczenia powierzchni

Dopiero tak przygotowana blacha trafia do zakładów, gdzie powstają z niej blaszane pokrycia dachowe.

Jak przetwarza się złom stalowy na potrzeby budownictwa?

1. Sortowanie i segregacja

To pierwszy krok w recyklingu złomu. Metale są rozdzielane według rodzaju (np. stal, aluminium, miedź, mosiądz, cynk, ołów) oraz formy (blachy, rury, części samochodowe, przewody itp.).

Techniki sortowania obejmują:

• sortowanie magnetyczne (oddzielanie metali żelaznych – np. stali),
• sortowanie ręczne,
• sortowanie optyczne i rentgenowskie (do bardziej zaawansowanych instalacji),
• rozdrabnianie i analiza składu chemicznego.

2. Przetapianie w piecach hutniczych

Złom trafia do pieców, gdzie jest topiony w wysokiej temperaturze (np. 1400–1600°C dla stali). Piece elektryczne łukowe zużywają 350-500 kWh energii na tonę stali, co jest znacznie mniej niż przy produkcji pierwotnej (1800-2200 kWh/t).
W tym procesie:

• usuwa się zanieczyszczenia i domieszki,
• dodaje się stopy metali, takich jak aluminium, miedź, ołów, mosiądz czy cynk,
• uzyskuje się czysty, płynny metal gotowy do odlewania.

To najczęściej stosowana metoda w przemyśle hutniczym, zwłaszcza w produkcji blach dachowych, rur, konstrukcji stalowych i blachodachówek.

3. Mechaniczne przetwarzanie (cięcie, rozdrabnianie, prasowanie)

Złom jest mechanicznie obrabiany, aby uzyskać mniejsze kawałki – łatwiejsze do przetopienia i transportu.

Techniki obejmują:

• cięcie palnikami, nożycami lub laserem,
• prasowanie w kostki,
• rozdrabnianie w młynach lub kruszarkach.

Metoda ta często poprzedza właściwe przetopienie lub jest wykorzystywana przy odpadach stalowych, które będą magazynowane lub eksportowane.

4. Rafinacja chemiczna (oczyszczanie stopów)

W przypadku metali nieżelaznych (np. aluminium, miedź, ołów) stosuje się chemiczne procesy oczyszczania, np. z tlenków lub innych domieszek.

Dzięki rafinacji uzyskuje się czyste surowce wtórne, które mogą znajdować zastosowanie w produkcji precyzyjnych komponentów budowlanych, elektroniki czy pojazdów.

5. Przetwarzanie specjalistyczne (dla materiałów trudnych)

Niektóre odpady wymagają specjalnych uprawnień i warunków przetwarzania – np. przewody z ołowiem, chłodnice, części elektroniczne czy odpady po utylizacji starego pokrycia dachowego.

Tego typu materiały trafiają do wyspecjalizowanych zakładów, gdzie są bezpiecznie demontowane i odzyskiwane zgodnie z przepisami ochrony środowiska.

6. Produkcja z recyklingu (formowanie gotowych wyrobów)

Ostatecznie, przetworzony złom jest używany do:

• odlewania bloków stalowych,
• walcowania blach (na pokrycia dachowe, konstrukcje),
• formowania profili, rur, dachówek, blachodachówek itp.

Gotowe produkty z recyklingu dorównują jakością materiałom pierwotnym, a często są bardziej ekologiczne i ekonomiczne.

Jak powstaje blacha z recyklingu?

1. Uszlachetnianie surowca

Po przetopieniu stal jest oczyszczana z pozostałości żużlu, zanieczyszczeń i metali niepożądanych. W kolejnym kroku dodaje się odpowiednio dobrane pierwiastki stopowe, takie jak aluminium, miedź, cynk czy ołów, które wpływają na konkretne właściwości mechaniczne i chemiczne stali – m.in. odporność na korozję, sprężystość, plastyczność czy trwałość. Odpowiednie ich stopy pozwalają na uzyskanie specjalistycznych gatunków stali, które znajdują szerokie zastosowanie w budownictwie – od pokryć dachowych, przez konstrukcje nośne, po detale elewacyjne.

2. Walcowanie na gorąco

Po uszlachetnieniu stalowy wsad trafia do walcowni, gdzie w bardzo wysokiej temperaturze formowany jest w długie pasma lub arkusze. W procesie walcowania na gorąco redukuje się grubość stali i poprawia jej strukturę wewnętrzną. Uzyskane blachy mogą mieć różne wymiary i grubości – od cienkich warstw na pokrycia dachowe, po grubsze profile wykorzystywane w konstrukcjach nośnych budynków. Dzięki tej technologii możliwa jest produkcja materiałów dostosowanych do konkretnych potrzeb rynku.

3. Powlekanie i zabezpieczanie

Na końcowym etapie blachy są zabezpieczane przed korozją i wpływem czynników zewnętrznych. Stosuje się różne powłoki – np. cynkowe (ocynk), aluminiowe, z domieszką miedzi, a także trwałe powłoki lakiernicze. Taka warstwa ochronna wydłuża żywotność materiału nawet o kilkadziesiąt lat i zwiększa jego odporność na wilgoć, promieniowanie UV oraz zmienne temperatury.

4. Cięcie i formatowanie

Po schłodzeniu, stalowe arkusze są cięte, profilowane i formatowane zgodnie z przeznaczeniem. W zależności od potrzeb budowlanych, przygotowuje się z nich m.in. rury, przewody, blachodachówki czy elementy montażowe. Każdy produkt powstaje w różnych wymiarach, dopasowanych do specyfikacji projektu.

Czy blacha z recyklingu dorównuje jakościowo nowym materiałom?

Zdecydowanie tak. Stal po recyklingu dorównuje materiałom pierwotnym pod względem trwałości i wytrzymałości. Wytrzymałość na rozciąganie stali z recyklingu wynosi 400-800 MPa, co odpowiada parametrom stali pierwotnej. Blachy trapezowe, blachy modułowe przypominające dachówki oraz blachodachówki z odzysku są odporne na czynniki atmosferyczne i spełniają normy jakościowe. Ich recykling, nie tylko pozwala ograniczyć zużycie zasobów, ale też zmniejsza ilość odpadów i koszty produkcji, co jest istotne w kontekście przyszłości przemysłu budowlanego .

Dzięki rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz lokalnych samorządów, proces od złomu do pokrycia dachowego jest coraz bardziej popularny w środowisku producentów pokryć dachowych. To działanie jest nie tylko korzystne dla środowiska, ale i ekonomicznie uzasadnione.

Firma Blachy Pruszyński już od dawna wykorzystuje w swoich produktach metale pochodzące z recyklingu — zarówno stal, jak i aluminium. Zużyte elementy stalowe i aluminiowe (na przykład odpady blach dachowych) są przekazywane do recyklingu, a przetopiona stal jest wykorzystywana do wytwarzania nowych wyrobów, co przyczynia się do zmniejszenia zapotrzebowania na surowce pierwotne i redukcji zużycia energii w procesie produkcji. Ta filozofia działania doskonale wpisuje się w ideę zrównoważonego rozwoju, przynosząc korzyści zarówno dla natury, jak i dla klienta, który otrzymuje wysokiej jakości produkt o zmniejszonym śladzie węglowym.