Choć dach kojarzy się przede wszystkim z tym, co widzimy z zewnątrz, czyli ładnym pokryciem, pod spodem znajduje się szereg materiałów mniej spektakularnych, a niezbędnych do jego wykonania. JedJednym z takich elementów są łaty drewniane.
Z tego wpisu dowiesz się jakie są:
Kontynuując nasz nowy cykl, dziś przedstawiamy drugi odcinek. W serii kilku artykułów, chcielibyśmy przybliżyć Państwu specyfikę konstrukcji dachu. Jego fizykę, istotne elementy, kluczowe komponenty a także najpopularniejsze typy dachów występujące w Polsce. Cykl tematyczny: „Merytorycznie o dachach” będzie się z składał z osobnych, samodzielnych wpisów, przy czym będą one miały na celu przybliżenie tematu dachów naszym klientom. Powstają one przy współpracy z naszymi ekspertami, fachowcami i mistrzami dekarstwa, pracującymi w zawodzie od wielu lat, a także w oparciu o materiały edukacyjne publikowane przez Polskie Stowarzyszenie Dekarzy (PSD). Jeśli będą Państwo zaintersowani jeszcze pogłębieniem wiedzy na ten temat, zachęcamy już do bezpośredniego kontaktu z PSD oraz Ośrodkami Kształcenia Dekarzy, a także zapoznaniem się z publikacjami wydawnymi przez PSD.
W tym artykule naszej serii opisujemy element konstrukcyjny dachu jakim jest łata dachowa.
Łaty dachowe to drewniane elementy konstrukcyjne stanowiące bezpośrednie podłoże dla pokrycia dachowego. Ze względu na ich ważną rolę w zapewnieniu stabilności dachu, zwłaszcza w kontekście zerwania pokrycia przez wiatr, powinno się traktować je równie poważnie, co więźbę dachową.
Łaty dachowe służą do zamocowania elementów takich jak dachówka, blachodachówka czy panele dachowe. Nie stosuje się ich tylko pod pokrycia wymagające montażu na płaskim podłożu, jak gont bitumiczny, dach z gontu drewnianego albo ręcznie zaginana blacha płaska na rąbek.
Do łat mocuje się pokrycie za pomocą odpowiednich łączników – spinek, wkrętów lub gwoździ. To bardzo ważne, żeby robić to zgodnie z zaleceniami producenta, bo poprawny montaż pokrycia jest jednym z warunków trwałości i bezpieczeństwa dachu oraz jego estetyki.
Łaty i kontrłaty wchodzą w skład tak zwanej konstrukcji wsporczej (podkonstrukcji dachowej).
Kontrłaty stanowią podbudowę dla łat i zapewniają odpowiednią przestrzeń wentylacyjną pod pokryciem dachowym. Układa się je równolegle do krokwi, czyli w kierunku od okapu do kalenicy.
Prostopadle do kontrłat, czyli w poziomie, montuje się łaty dachowe. Do nich mocuje się dachówki albo przykręca blachodachówki lub inne materiały pokryciowe.
W przypadku niektórych pokryć, na przykład paneli dachowych na rąbek, zamiast łat powinno się stosować deski. Pełnią taką samą funkcję, spoczywają również prostopadle na kontrłatach, ale dzięki większej szerokości stanowią lepsze konstrukcyjnie podłoże dla płaskich paneli.
Łaty dachowe wykonuje się najczęściej z drewna drzew iglastych, jak sosna i świerk. Wynika to z ich dobrej wytrzymałości i korzystnej ceny. Najczęściej stosuje się drewno w klasie C24, która gwarantuje odpowiednią wytrzymałość i parametry techniczne niezbędne w konstrukcjach dachowych. Klasa drewna C24 oznacza określony poziom parametrów wytrzymałościowych drewna konstrukcyjnego, co zapewnia odpowiednią jakość i niezawodność łat stosowanych w pokryciach dachowych.
Drewno powinno być suche oraz wolne od sęków. To bardzo ważne, bo wilgotne, drewniane elementy konstrukcyjne podczas schnięcia będą się skręcały i wichrowały, a pod ciężkimi dachówkami mogą się też uginać.
Dobrze, jeśli tarcica jest strugana (w klasie C24 standardowo strugana czterokrotnie). Gładka powierzchnia drewna ułatwia montaż i eliminuje drzazgi.
W celu ochrony przed ogniem, działaniem wilgoci oraz szkodnikami konieczna jest impregnacja – łaty drewniane i kontrłaty należy zabezpieczyć tak, jak elementy konstrukcji dachowych.
Na łaty dachowe wykorzystuje się elementy o przekroju prostokątnym, nie mniejszym niż 40×50 mm. Wynika to z warunku stabilności i poprawności mocowania, cieńsze łaty mogłyby pękać pod naporem łączników, ale odpowiedni przekrój ma też znaczenie dla właściwej wentylacji pokrycia dachowego.
Jeśli dach ma warstwę wstępnego krycia z membrany dachowej, kontrłaty dachowe mocuje się zawsze wzdłuż krokwi, na membranie i na podkładkach butylowych.
W przypadku sztywnego poszycia z papą, kontrłaty można przybić na wierzchu w dowolnym miejscu, choć dekarze często ze względów praktycznych również wybierają umiejscowienie w liniach konstrukcji dachu. Ułatwia to ewentualne naprawy albo montaż fotowoltaiki, kiedy trzeba zlokalizować podkonstrukcję.
W zależności od budowy dachów stromych i rodzaju materiału pokryciowego, dekarz powinien rozmierzyć połać tak, żeby zapewnić właściwy rozstaw łat i zminimalizować ewentualne odpady.
Dla dachówek dopuszczalne są widełki na zamkach, umożliwiające ułożenie elementów z mniejszym lub większym zakładem. Na całej długości połaci można dzięki temu wyregulować łacenie tak, aby zmieścić się w określonej liczbie rzędów dachówek bez konieczności docinania.
Przy blachodachówce panelowej zazwyczaj reguluje się rozstawy przy okapie i kalenicy.
Dla blachodachówki w arkuszach, ciętej na wymiar, należy tylko zwrócić uwagę na długość modułu przetłoczeń, tak, aby łaty znajdowały się pod zagłębieniami – w miejscach wkrętów.
Do mocowania łat używa się wkrętów lub gwoździ. Zaleca się używanie gwoździ pierścieniowych. Ich gwintowany trzpień zapewnia bardzo mocne i stabilne kotwienie w drewnie, zapobiegając wyrwaniu łącznika wraz z łatą podczas wichury. Jeżeli gwoździe są gładkie, ważne, żeby były odpowiednio długie, w celu głębszego zakotwienia.
Można też stosować mocowanie ukośne. To szczególnie istotne tam, gdzie konieczne jest łączenie łat na długości. Można też wówczas zastosować dwie kontrłaty, jedna obok drugiej.
W strefach krawędziowych, po bokach połaci i wzdłuż okapu, dobrze jest zagęścić punkty mocowania lub zastosować dłuższe wkręty dla stabilniejszego umocowania łat. Wynika to z rozkładu obciążeń od parcia i ssania wiatru, które w tych obszarach działa najsilniej.
Rozstaw łat zależy od kilku czynników. Duże znaczenie ma oczywiście kąt nachylenia dachu, rozstaw krokwi i rodzaj oraz ciężar pokrycia dachowego, ale należy zwrócić uwagę również na konstrukcję dachu oraz lokalne warunki atmosferyczne, w tym wiatr.
Dla większości materiałów pokryciowych rozstaw łat mieści się w przedziale 30-60 cm. Pierwsza i druga łata, te najbliżej okapu, zawsze powinny leżeć kilka centymetrów gęściej niż kolejne – wynika to z konieczności wysunięcia pokrycia do orynnowania.
W przypadku dachówek rozstaw łat podany jest zawsze w wytycznych dla konkretnego modelu. Łaty powinny być rozmieszczone tak, żeby od góry móc zaczepić nosek dachówki i stabilnie zahaczyć spinkę, a od dołu zapewnić wymagany zakład na kolejnych rzędach. To konieczne ze względów bezpieczeństwa – zarówno w kontekście obciążenia wiatrem, jak i szczelności dachu.
Podobnie jak przy dachówkach dobiera się rozstaw łat dla blachodachówek panelowych. Są nieduże, mają długość jednego lub dwóch modułów, a ich mocowanie musi trafiać w lico łat, bo panele przykręca się nie od góry, tylko od czoła. Standardowy rozkład łat pod tego typu blachodachówki to ok. 35 cm.
Wszystkie prace ciesielskie wymagają przede wszystkim staranności, dlatego najgroźniejszym i niestety wciąż popularnym błędem, jaki popełniają wykonawcy, jest brak staranności i niechlujny montaż łat. Inne częste błędy to:
Trzeba też zwrócić uwagę na odchylenia od płaszczyzny połaci. Nieumiejętnie wyprowadzona powierzchnia łat nie zapewni równego podłoża pod pokrycie. Przy materiałach o wysokim profilu nie ma to aż takiego znaczenia, ale przy dachówkach i blachodachówkach płaskich ten aspekt jest kluczowy dla estetyki dachu.
Cena tarcicy zmienia się co kilka miesięcy i zależy od regionu, jakości tarcicy oraz jej obróbki. Strugane i impregnowane elementy są droższe, ale bardziej trwałe. Ogólnie można przyjąć, że łaty dachowe o zalecanym przekroju 40 x 50 mm kosztują ok. 1200 zł/m3, a za pojedyncze łaty zapłacimy od 4 do 10 zł/mb.
Znalezienie rzetelnej ekipy budowlanej jest sporym wyzwaniem. Warto za poszukiwania zabrać się minimum 2-3 miesiące przed […]
Czytaj dalejJak czyścić blachodachówkę Blachodachówka na dachach polskich domów jest spotykana najczęściej. Inwestorzy doceniają jej wysoką jakość, […]
Czytaj dalejWymiana starego pokrycia dachowego – na co warto zwrócić uwagę? Wymiana starego pokrycia to nie tylko […]
Czytaj dalej
