Dach jętkowy – co to jest? Kiedy go wybrać? | Merytorycznie o dachach

Podstawą każdego dachu jest więźba dachowa. Standardowa konstrukcja wykonywana jest z drewna. Jednak drewniany szkielet dachu może być zrealizowany w różny sposób. Dużą popularnością cieszy się dach jętkowy, którego budowa nie przysparza problemów i co ważne jest ekonomiczny, pozwala efektywnie rozłożyć obciążenia oraz uzyskać dużą przestrzeń na poddaszu.

Co to jest dach jętkowy?

Konstrukcja dachu jętkowego – w dużym uproszczeniu – jest odmianą dachu krokwiowego, w którym podstawowym elementem są krokwie. Krokwie łączą się w kalenicy (szczytowej części dachu) i tworzą trójkąt, oparte są na ścianach. Jednak taka konstrukcja dachu ma sporo ograniczeń, aby je wyeliminować, do więźby krokwiowej dodano poziome elementy, czyli jętki. Głównym zadaniem tych poziomych belek wiązarowych jest połączenie krokwi, dzięki czemu zapewniona jest stabilność konstrukcji. Jętki zazwyczaj umieszcza się w 2/3 wysokości (czasami w połowie długości krokwi), co znaczniej poprawia nośność więźby.

Dach jętkowy jest często stosowany, ponieważ zapewnia wysoką wytrzymałość konstrukcji, jest także uniwersalny, szczególnie polecany jest do dachów stromych – zarówno dwu-, jak i czterospadowych. Ponadto odpowiednio dobrany przekrój dachu jętkowego umożliwia zastosowanie dowolnych pokryć dachowych i innych materiałów wykończeniowych, gwarantując jednocześnie, że ciężar dachu zostanie prawidłowo przeniesiony na zewnętrzne pionowe ściany budynku.

Na jakiej zasadzie działają wiązary jętkowe?

Wiązary jętkowe działają na zasadzie rozkładu obciążeń. Dzięki jętkom umieszczonym pomiędzy krokwiami i z nimi współpracującymi przenoszone są działające na dach siły rozpierające, które mogłyby odkształcić konstrukcję. Kiedy na dach oddziałuje obciążenie, na przykład w postaci śniegu czy wiatru, siły te są równomiernie rozkładane na pozostałe elementy konstrukcji, minimalizując ryzyko ugięcia czy zapadnięcia dachu. Dzięki temu dach jętkowy jest stabilny i odporny na różne czynniki atmosferyczne, lepiej znosi nierówne obciążenia, które występują podczas ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Dach jętkowy – konstrukcja

Jak już wspomniano, do budowy więźby dachowej standardowo stosuje się drewniane elementów. Konstrukcja dachu jętkowego jest mało skomplikowana, a głównymi składowymi są:

• krokwie – to skośne belki, które tworzą główny drewniany szkielet dachu. Ich zadaniem jest przenoszenie obciążeń ze śniegu, wiatru oraz innych czynników działających na budynek;
• jętki – czyli poziome belki łączące krokwie, które stabilizują konstrukcję dachu i przenoszą obciążenie na wiązary;
• słupy i inne elementy – czasami konstrukcja dachu jętkowego uzupełniana jest o słupy czy inne elementy, które wspierają jętki i dodatkowo usztywniają dach oraz poprawiają jego wytrzymałość.

Przyjęło się, że odległość krokwi od murłaty do jętki (część dolna) nie powinna przekraczać 4,5 m, natomiast wysokość między jętką a kalenicą (część górna) to maksymalnie 2,7 m.

Rodzaje dachów z wykorzystaniem jętek

Dach jętkowy występuje w dwóch wariantach – to jaki rodzaj konstrukcji będzie odpowiedni, zależy w dużej mierze od rozpiętości dachu. Powszechnie stosuje się dwa rodzaje dachów – klasyczny dach krokwiowo-jętkowy oraz dach płatwiowo-jętkowy.

• Dach krokwiowo-jętkowy jest zazwyczaj stosowany, jeżeli długość jętki nie przekracza 3,5 m. W takiej konstrukcji jętki mocowane są między każdą parą krokwi. Gdy kąt nachylenia dachu jest niewielki, niezbędne jest wymurowanie ścianek kolankowych, aby zapewnić odpowiednią wysokość wnętrza. Należy przy tym pamiętać, aby odpowiednio wzmocnić ścianki kolankowe – można zastosować mocną konstrukcję żelbetową w postaci wieńców lub słupków. Więźba krokwiowo-jętkowa jest powszechnie stosowana w domach jednorodzinnych z poddaszem użytkowym.
• Dach płatwiowo-jętkowy wyróżnia się tym, że ma jedną lub dwie ściany stolcowe. Ściany stolcowe to ciąg słupów stolcowych ustawionych na podwalinie (zazwyczaj to belki drewniane) i połączonych od góry płatwią pośrednią. Więźba płatwiowo-jętkowa jest stosowana przy dużych rozpiętościach dachu, w sytuacjach, w których długość poziomych belek nie jest w stanie zapewnić stabilności konstrukcji i konieczne jest przeniesienie obciążeń drewnianego szkieletu na ściany nośne oraz strop. Dach jętkowy podparty jedną płatwią (dach jętkowy jednostolcowy) stosuje się, gdy rozpiętość wiązarów wynosi 7,5-10 m. Natomiast dach podparty dwiema płatwiami (dach jętkowy dwustolcowy) wykorzystywany jest przy rozpiętościach 9-12 m. Więźba płatwiowo-jętkowa ma także ukośne elementy – miecze. Ich zadaniem jest usztywnienie konstrukcji ściany stolcowej oraz dodatkowe podparcie płatwi.

Czasami stosowany jest również dach kleszczowo-jętkowy. Ta konstrukcja dachu jętkowego wyróżnia się tym, że występują w niej kleszcze, czyli dwie poziome belki łączące ze są przeciwległe krokwie (z przeciwnych połaci). Więźba może być dodatkowo usztywniona belką kalenicową, pod którą umieszcza się kleszcze, lub dwoma podłużnicami w miejscach połączenia kleszczy z krokwią.

Zalety dachu jętkowego

Jakie są zalety i wady dachu jętkowego? Zacznijmy od zalet dachu jętkowego. Przede wszystkim jego konstrukcja jest mało skomplikowana, a ponadto zapewnia:

• przestronność poddasza – brak słupów, które podpierają płatew, sprawia, że możemy cieszyć się funkcjonalnym poddaszem użytkowym i dość swobodnie aranżować jego przestrzeń;
• wytrzymałość – zastosowanie poziomych belek wiązarowych gwarantuje odpowiedni rozkład obciążeń, dzięki czemu dach jętkowy jest niezwykle stabilny i odporny na różne warunki atmosferyczne;
• odporność na czynniki atmosferyczne – schemat statyczny dachu jętkowego (opracowany przez projektanta) umożliwia dostosowanie konstrukcji do wymagań każdego budynku, uwzględniając wszystkie obciążenia więźby dachowej. Dobrze zaprojektowany dach gwarantuje dużą odporność na czynniki atmosferyczne, na przykład działanie wiatru czy zaleganie ciężkiej pokrywy śniegu, dzięki czemu jego konstrukcja jest stabilna niezależnie od materiału, z jakiego została wykonana;
• swobodę wykończenia – wszystkie rodzaje dachów jętkowych umożliwiają zastosowanie różnych pokryć dachowych. Sprawdzą się więc blachodachówki, blacha trapezowa czy blacha na rąbek stojący, a dzięki możliwości ułożenia poszycia dachowego także dachówki ceramiczne, cementowe i gont;
• ekonomiczną budowę – konstrukcja dachu jętkowego sprawia, że koszty jego budowy są znacznie niższe niż w przypadku innych więźb.

Co do wad, to dach jętkowy można stosować w umiarkowanym zakresie rozpiętości. Szczególnie więźba krokwiowo-jętkowa stawia ograniczenia projektowe – można ją stosować w budynkach o niewielkich rozpiętościach (maksymalnie do 9 m) i kątach nachylenia połaci (powyżej 35°).

Zastosowanie dachu jętkowego w budynkach mieszkalnych i gospodarczych

Dachy jętkowe z powodzeniem wykorzystywane są w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym. W domach jednorodzinnych pozwalają na zagospodarowanie poddasza na pokoje, biura czy pomieszczenia rekreacyjne. Konstrukcje te mogą przybierać różne formy, w zależności od potrzeb projektowych czy estetycznych. W domach jednorodzinnych zazwyczaj stosowane są do budowy dachów dwuspadowych (obecnie najczęściej spotykany typ dachu, który charakteryzuje się dwoma skośnymi połaciami) oraz czterospadowych (bardziej skomplikowana konstrukcja, składająca się z czterech połaci, co pozwala na uzyskanie większej przestrzeni w poddaszu). Konstrukcja dachu jętkowego doskonale wpisuje się w różne style architektoniczne, efektownie przekrywając zarówno klasyczne wiejskie domy, jak i nowoczesne wille.

Dzięki temu, że dachy jętkowe mogą być dostosowane do specyficznych potrzeb użytkowników (czy to pod względem funkcjonalnym, czy estetycznym), przekrywają również hale produkcyjne, magazyny, warsztaty, obory, stodoły, stajnie i inne budynki gospodarcze. Najważniejsze jest, aby konstrukcja była odpowiednio zaprojektowana i wykonana, bo tylko wtedy będzie odporna na warunki atmosferyczne oraz obciążenia związane z użytkowaniem.

Dach jętkowy – do jakiej rozpiętości?

W przypadku dachów jętkowych rozpiętość ścian to zazwyczaj 5-12 m: dach krokwiowo-jętkowy – do 9 m, płatwiowo-jętkowy –7,5-12 m. Natomiast minimalny kąt nachylenia dachu wynosi 27°, maksymalny 67° – optymalny kąt nachylenia dachu to 35-45°.

Jakie materiały sprawdzają się najlepiej w konstrukcji jętkowej?

Co wybrać na dach jętkowy? Taka konstrukcja zazwyczaj powstaje z drewna. To najpopularniejszy materiał, który jest nie tylko łatwy w obróbce, ale przede wszystkim zapewnia odpowiednią wytrzymałość. Zazwyczaj stosowane jest drewno iglaste – sosnowe, świerkowe, rzadziej modrzewiowe ze względu na dość wysoką cenę. Pamiętajmy, że do budowy dachu bezwzględnie należy stosować drewno suche i zabezpieczone przed wilgocią oraz szkodnikami. Konstrukcja dachu może zostać również wykonana ze stali, która jest wytrzymała i pozwala na uzyskanie większych rozpiętości dachu.

Jakie są koszty budowy dachu jętkowego?

Wykonanie dachu jętkowego jest ekonomiczne, a jego koszty zależą przede wszystkim od użytych materiałów, rodzaju konstrukcji (na przykład dach dwuspadowy będzie tańszy niż czterospadowy) czy powierzchni dachu. Niebagatelne znaczenie ma także koszt robocizny, który może się różnić w zależności od doświadczenia wykonawców, a także regionu. Można jednak przyjąć, że koszt budowy dachu jętkowego oscyluje w granicach 200-500 zł za metr kwadratowy.

Na co zwrócić uwagę przy budowie dachu jętkowego?

Więźba jętkowa jest doskonałym rozwiązaniem dla wielu budynków. Jednak podczas jej budowy należy zwrócić uwagę, na kilka ważnych aspektów.

• Wybór materiałów – należy wybierać wyłącznie materiały zgodne z wymaganiami konstrukcyjnymi. Dobrze zabezpieczone drewno, odpowiednio dobrane pokrycie dachowe i solidnie wykonane poszycie dachowe zapewnią długotrwałość oraz bezpieczeństwo konstrukcji, czyniąc dach nie tylko funkcjonalnym, ale i atrakcyjnym elementem każdego domu.
• Montaż jętek – szybką, stosunkowo łatwą i solidną metodą jest mocowanie stężeniowe. Jednak wymaga precyzyjnego wiercenia otworów i odpowiedniego doboru śrub. Stabilne połączenia można także uzyskać, stosując tradycyjny montaż na jaskółczy ogon. Niestety wymagane są spore umiejętności ciesielskie, ponieważ elementy drewniane są łączone za pomocą specjalnych nacięć.
• Izolacja – odpowiednia izolacja dachu jętkowego zapewnia komfortowe użytkowanie poddasza oraz pozwala racjonale zarządzać energią niezbędną do ogrzania czy chłodzenia domu.

Oczywiście podstawą jest zatrudnienie doświadczonej ekipy budowlanej, ponieważ w dużej mierze to wiedza i umiejętności pracowników decydują jakości przeprowadzonych prac.